Linzer Stangerl, Kipferl, Augen – słodycze rodem z Linza

Odwiedzając Austrię należy definitywnie skosztować tamtejszych specjałów. Zaliczają się do nich zarówno słodkości jak też konkretne potrawy. Linzer Augen, Kipferl oraz Stangerl są charakterystyczne dla Linza i okolic, jednakże spotkamy je w całym kraju. Ciasteczka te dostaniemy w gotowych opakowaniach w markecie lecz przede wszystkim warto ich skosztować świeżo wypieczonych podczas, np. jednego z jarmarków.

Kilka słów o Linzu

Linz jest miastem położonym w północno-wschodniej części Górnej Austrii. Austria jest krajem zamieszkanym przez około osiem milionów ludzi, zaś jej stolica – Wiedeń – rokrocznie wybierana zostaje najlepszym miastem do życia na świecie. Austria podzielona jest na dziewięć landów, czyli krajów związkowych. Zaliczają się do nich: Vorarlberg, Tyrol, Karyntia (Kärnten), Salzburg, Steiermark, Górna Austria (Oberösterreich), Dolna Austria (Niederösterreich), Burgenland oraz Wiedeń.

Liny jest miastem statutarnym, czyli takim, którego administracja zorganizowana jest według lokalnego prawa. To zapisane jest w statucie miejskim. Linz jest stolicą Górnej Austrii. Miasto jest również siedzibą powiatów Linz-Land oraz Urfahr-Umgebung, nie należy do nich jednak.

Linz, jak Wiedeń, położony jest malowniczo nad Dunajem, największą rzeką kraju. Jego pierwotna nazwa, w okresie założenia miasta przez Rzymian, brzmiała Lenthia. Żyje tu prawie 200 000 mieszkańców. Cały kraj związkowy zamieszkuje 1,5 mln ludzi, z czego 200 tys. stanowią obcokrajowcy. Wysoce rozwinięty jest w Linzu przemysł metalowy, maszynowy oraz chemiczny. Znajduje się tutaj huta żelaza.

Co warto zobaczyć w Linzu?

Niemal połowę powierzchni miasta stanowią tereny zielone. W Linzu jest wiele parków, skwerów, obszarów trawiastych. Jedną trzecią miasta zajmuje teren zabudowany, ponad 7% to jeziora, stawy, rzeka, natomiast resztę stanowią powierzchnie komunikacyjne. Linz składa się z dziewięciu dzielnic: Ebelsberg, Innenstadt (centrum), Kleinmünchen, Lustenau, Pöstlingberg, St. Magdalena, St. Peter, Urfahr oraz Waldegg.

W Linzu sztuka współgra i harmonizuje z techniką. Industrialny krajobraz przepleciony jest bogactwem kultury. Linz jest interesującym i chętnie odwiedzanym przez artystów oraz miłośników sztuki miastem. Jest to również miejsce ważne pod tym względem w całej Europie.

Podczas okresu około gwiazdkowego miasto tętni życiem. Jak w Wiedniu tak i tutaj napotkać można na jarmarki bożonarodzeniowe, tzw. Christkindlmarkt. Na licznych straganach znajdziemy wyroby rzemieślnicze, rękodzieło, upominki, słodycze. Wystawiane są sztuki, budowane stajenki, organizowane koncerty. Wybrać można się także w świąteczny rejs.

Wydarzenia kulturalne w Linzu

Linz warto odwiedzić o każdej porze roku. Obfituje on w miejsca przyjazne spacerowiczom, oferuje niepowtarzalne zabytki, stylowe, okazałe kamienice, pomniki, rzeźby, zaś okolica bogata jest w trasy narciarskie. Do Górnej Austrii można i warto wybrać się na narty a pobyt zwieńczyć zwiedzaniem Linza i skorzystaniem z atrakcji, jakie tutaj czekają.

Do imprez kulturalnych zaliczyć można Kulturalną zimę Linz, Pasję, Lato nad Dunajem, Maraton Linz czy Festiwal Brucknera. Nieopodal położone jest urokliwe miasteczko Hinzenbach, gdzie odbywają się zawody w skokach narciarskich. Jednym ze specjałów regionu jest Linzer Torte jako odpowiednik wiedeńskiego tortu Sachera.

Linzer Klangwolke

Linz zostało ogłoszone Europejską Stolicą Kultury w roku 2009. Nie bez powodu. W pierwszej połowie września w parku Donaupark Linz, zlokalizowanym blisko centrum, odbywa się festiwal Die Klangwolke. Co roku wybierany jest dla niego inny motyw. Festiwal z roku 2021 oferował filmową sztukę iluzji, która przeobraziła Dunaj w magiczny, muzyczny podwodny świat. Klangwolke stanowi jedynie przykład jednego z wielu festiwali, mających tuta miejsce.

Stare miasto i muzea

W zależności od miejsca naszego zakwaterowania oraz środka transportu zwiedzanie rozpocząć można, np. od odwiedzenia dworca kolejowego. Uważa się go za najpiękniejszy w kraju. Będąc w centrum miasta należy udać się na rynek czyli Hauptplatz. Znajdziemy tam kolumnę Świętej Trójcy pochodzącą z XVIII wieku.

Ratusz łączy w sobie styl renesansu i baroku. Wewnątrz urządzono muzeum przedstawiające historię miasta. Nieopodal wznosi się monumentalna, strzelista katedra, będąca większą nawet od katedry św. Szczepana w Wiedniu. Zwiedzający nie mogą pominąć jednej z najpopularniejszych i najznamienitszych ulic zakupowych w całej Austrii. Tętniąca życiem Landstraße, która gości sklepy najbardziej ekskluzywnych światowych marek, prowadzi wprost nad Dunaj.

Muzeum Ars Electronica i galerie sztuki

Instytucje kulturalne w Linzu przygotowują wystawy i ekspozycje tematyczne zainspirowane światowymi wydarzeniami politycznymi z ostatnich stu lat. Ukazane są w ten sposób konsekwencje historii i jej wpływ na współczesny świat. Ars Electronica skupia się na wprowadzeniu sztuki cyfrowej do przestrzeni publicznej.

Ars Electronica Center jest muzeum interaktywnym. Przekazuje ono wiedzę naukową w sposób empiryczny. Samo muzeum ma kształt sześcianu i wzniesione zostało głównie ze szkła. Wystawy skupiają się na człowieku. Poza tym warto odwiedzić galerię sztuki graffiti “Mural Harbor” oraz Muzeum Sztuki Lentos.

Pozostałe atrakcje Linza

O Linzu możnaby pisać bez końca. Na pozór nie wydaje sie tak ciekawy jak choćby Salzburg, jednak jest bez wątpienia pięknym, zielonym miejscem na mapie, które przyciąga przede wszystkim złaknionych wiedzy oraz obcowania ze sztuką piękną.

• Wzgórze Pöstlingberg wznosi się na wysokość 539 m n..m.. Jest ono symbolem miasta, choć coraz częściej usłyszeć można głosy, iż ustępuje znaczeniem i świetnością muzeum Ars Electronica. Na szczyt wjedziemy kolejką. Włączona do sieci tramwajowej Linza zawiezie nas z Hauptplatz na samą górę.
• Zamek w Linzu to okazała budowla, będąca nie do przeoczenia. Wznosi się on nad Dunajem. Niegdyś służył za rzymski fort. Istotnie przywodzi na myśl fortecę obronną – nie jest to bynajmniej zdobny pałac a ogromny, prostokątny gmach, zwieńczony czerwonym, skośnym dachem. Niegdyś urzędował w nim Fryderyk III, później zamek przebudowano, pełnił on także funkcję szpitala czy więzienia. Południowe skrzydło zostało zniszczone w pożarze na końcu XVIII wieku, po czym ponownie odbudowane. W zamku znajduje się muzeum.
• Mauthausen-Gusen to obóz koncentracyjny z czasów II wojny światowej. Znajduje się w oddalonym od Linza o 20 km Mauthausen.
• Będąc w Linzu warto wybrać się do muzeum stomatologii, ukazującym jej rozwój począwszy od XVIII wieku.

Dlaczego ciasteczka nazywają się Stangerl i Kipferl? Charakterystyczne dla dialektu austriackiego “l”

Język austriacki to w zasadzie niemiecki, jednakże wcale niepowiedziane, że mieszkańcy tych krajów porozumieją sie bezproblemowo między sobą. Dialekt z Tyrolu bywa trudnym do zrozumienia dla samych Austriaków. Przypomina to zestawienie kaszubskiego z polskim, jakim posługujemy sie na co dzień.

Austriacy zwykli dodawać do wielu słów charakterystyczną literę “l” na końcu wyrazu lub jednego z członów. Tak powstało, np. Stangerl, Kipferl, Striezel, Weckerl, Powidl, Ribisl, Buchteln, Stangerl. Kipferl jest niczym innym jak rogalikiem, który po niemiecku nazywa się Hörnchen. Dialekt austriacki ma również wiele innych rzeczowników niż język niemiecki (Hochdeutsch), m.in. nazwy warzyw zbliżone są łudząco do polskich. Dlaczego jednak ciasteczka w kształcie sztangi, rogalika czy te okrągłe, przypominające oczy, są tak popularne?

Linzer Kipferl – z czego są wykonane?

Ciastka z Linza przywodzą na myśl polskie muszelki. Jest to ciasto z marmoladą w środku. Marmolada jest zazwyczaj o smaku morelowym. Linzer Kipferl należą do tradycyjnych wypieków świątecznych, są jednak dostępne przez cały rok. Linzer Kipferl są popularnym i lubianym przysmakiem do kawy (Kaffegebäck).

Każda piekarnia w Linzu oferuje ten wypiek, który znaleźć można również pod nazwą Sandkipferl. Zazwyczaj poza okresem bożonarodzeniowym rogaliki są większe. Dostać można je przy różnych okazjach, na wiejskich jarmarkach, podczas imprez sportowych. W zależności od okoliczności oraz wielkości jest to koszt kilku euro. Rogalika takiego dostaniemy podanego na tacce lub w papierowe siatce, by od razu się nim nacieszyć.

Linzer Kipferl to tzw. Spritzgebäck czyli austriackie kruche ciasteczka maślane. Spritzgebäck składa się z ciasta kruchego (Mürbteig) wypełnionego marmoladą morelową. Końcówki zamaczane są w ciemnej czekoladzie. Często w ciasto wmieszane są starte migdały. Tak właśnie wygląda oryginalne ciasto z Linza.

Wskazówki przy pieczeniu Linzer Kipferl

Linzer Kipferl wykonać można w prosty sposób samemu w domu. Sztuką przy wypiekaniu tego rodzaju kruchych ciasteczek maślanych jest otrzymanie ciasta, które będzie, jak w nazwie, kruche i pozwoli się ładnie wydusić czy spryskać na blachę. Nie może być ono twarde a jednocześnie rozpływać się podczas pieczenia, w razie gdyby zawierało zbyt wiele masła.

Przy otrzymaniu idealnej konsystencji sukces jest gwarantowany a Linzer Kipferl okazują się być jednym z najprostszych przepisów do zrealizowania. Warto pamiętać, aby masło wyjąć z lodówki kilka godzin wcześniej, by było miękkie. Jajko także powinno mieć temperaturę pokojową żeby podczas mieszania ciasta nie tworzyły się charakterystyczne płatki.

Karbowana nakładka dziubka (Sterntülle) woreczka cukierniczego, mająca kształt gwiazdy, nie powinna być zbyt mała, ponieważ puszczą szwy owego worka (Spritzsack) lub, po prostu, odpadną nam ręce.

Linzer Kipferl – przepis

Co potrzeba do wykonania ciasta? Składniki:

• Na ok. dwadzieścia złożonych rogalików należy przygotować 200 g jasnej mąki orkiszowej,
• 150 g ciepłego masła,
• 100-150 g cukru pudru, np. zmielony cukier nierafinowany, w zależności od upodobań,
• jedno jajko
• oraz pół łyżki cukru waniliowego.
• Ponadto cztery łyżki marmolady, jako kluczowego składnika – najlepiej nadaje się marmolada malinowa lub z czerwonej porzeczki; alternatywnie można zdecydować się na wiśniową, agrestową lub inny słodko-ożywczy smak;
• 100 g ciemnej, tzn. gorzkiej lub deserowej czekolady; idealnie, jeśli zawiera 70% kakao a wykonana jest z cukru klonowego.

Masło z cukrem pudrem i cukrem waniliowym bijemy do uzyskania gładkiej konsystencji na podobieństwo piany. Do tej masy dodajemy jajko a na koniec mąkę orkiszową. Po wyrobieniu ciasta napełniamy nim worek cukierniczy lub lepimy rękami półkola/łuki na kształt rogalików. Wyciskamy ciasto na blachę wyłożoną papierem do pieczenia. Wcześniej nagrzewamy piekarnik do temperatury 180 stopni i ustawiamy go na termoobieg. Linzer Kipferl pieką się przez ok. 10 min.

Gotowe ciasteczka mają złotobrązowy kolor. Po wystudzeniu smarujemy je marmoladą. Czekoladę topimy w 70 stopniach w piekarniku lub na parze. Końcówki rogalików zamaczamy w stopionej czekoladzie i odkładamy na papier do wyschnięcia.

Linzer Stangerl – gdzie można dostać najlepsze?

Linzer Stangerl najłatwiej jest kupić na jarmarku bożonarodzeniowym. Wiedeńskie Christkindlmärkte, których w mieście jest parędziesiąt, oferują ten przysmak odwiedzającym. Poza tym dostaniemy zapakowane ciastka w jednym z marketów sieci Spar czy Billa. Linzer Stangerl oraz Augen można również zamówić przez internet. Będąc jednak w Linzu warto wybrać się do jednej z tamtejszych piekarni, np. Linzer Bäcker czy k.u.k. Hofbäckerei Linz, by na miejscu zakupić świeże ciastko.

Inne smakołyki z Linza

Przede wszystkim należy w tym miejscu wspomnieć osławiony Linzer Torte. Po raz pierwszy opublikowano ten przepis w połowie XVII wieku. Tym samym jest to najstarszy przepis na tort na świecie. Wcześniej przekazywano go sobie z ust do ust. W sumie istnieją obecnie 183 spisane przepisy na tort z Linza, które obfitują w bogactwo różnych wariantów.

Linzer Torte rozsławił sie na cały świat dzięki prężnie działającemu handlowi. Każdy przepis ma swoje tajemne składniki. Definitywnie jednak o urzekającym smaku stanowi połączenie orzechów z przyprawami oraz marmoladą z (czerwonej) porzeczki. Jak to mawiają Austriacy “was sind alle Dichter Worte gegen eine Linzer Torte” czyli czym są słowa poety względem Linzer Torte.

Dlaczego Austriacy tak chętnie stawiają na wypieki z morelami?

Austriacy lubują się we wszystkich słodyczach zawierających w składzie morele. Ma to kilka przyczyn lecz jedną główną i podstawową – morele są jednym z symboli Austrii. Działa to, naturalnie, w obie strony. Morele wydzielają delikatny marcepanowy zapach. Morele z doliny Wachau mają unikalny smak i ten niezwykły aromat. Z początkiem XX wieku uprawa moreli rozpoczęła się w Austrii na skalę przemysłową, stanowiąc obecnie jeden z filarów gospodarki regionu Wachau.

Morele (die Marille) z doliny Wachau są wyjątkowe i wyróżniają się poprzez zderzenie gorącego i zimnego klimatu w tamtej okolicy, wahania temperatur między dniem a nocą oraz bezpośrednie sąsiedztwo Dunaju. Morela z Wachau jest chroniona nazwą pochodzenia zaś hodowcy ze stowarzyszenia muszą zagwarantować niepowtarzalność smaku, aromatu oraz autentyczność owocu.

Do najpopularniejszych przysmaków z Linzu i okolic należy Linzer Torte, ale również Linzer Kipferl, Augen i Stangerl, które dostać można w całym kraju. Nadzienie morelowe jest charakterystyczne dla wypieków z Austrii. Pączki, knedle czy strudel także dostaniemy z marmoladą morelową. Odwiedzając Linz, będący stolicą kultury, w którym każdy miłośnik sztuki i techniki znajdzie coś dla siebie, warto zajrzeć do cukierni czy na lokalny jarmark w poszukiwaniu tych słynnych, przepysznych wypieków.