Franz Kafka – wybitny austriacki prozaik z Czech

Franz Kafka jest jednym z najbardziej znanych austriackich pisarzy. Urodzony w 1893 roku w Pradze przeżył zaledwie czterdzieści lat, będąc głęboko nieszczęśliwym.

Pracował jako urzędnik, by zadowolić swoją rodzinę, po nocach zaś oddawał się swojej największej pasji czyli pisaniu.

Był kilkukrotnie zaręczony, dwukrotnie z tą samą kobietą, jednak zawsze po pewnym czasie zrywał zaręczyny, wycofując się do swojej samotni.

Kim był Franz Kafka?

Motywem przewodnim twórczości Kafki był konflikt jednostki z nadrzędną wobec niej instancją. Jego dzieła cechuje niejednoznaczność, niejednokrotnie trzeba czytać między wierszami. Co jest jednak wspólne dla większości jego dzieł, to wielka samotność, jaką odczuwają protagoniści. Kafka, mimo że mieszkał z kochającą rodziną, czuł się opuszczony

i niezrozumiany. Niechętnie bywał pośród ludzi, najczęściej pozostając w zaciszu swojego pokoju, gdzie pisał wybitne dzieła, które uznanie zyskały dopiero po śmierci autora, głównie dzięki jego przyjacielowi.

Postaci Kafki odczuwają ciągłe, czyhające zagrożenie oraz niepewność. Sam autor również tak się czuł, mimo że teoretycznie nie miał do tego podstaw. Miał trzy siostry, spośród których Ottilia była jego najlepszą przyjaciółką i powierniczką na tyle, na ile możliwe jest, by zamknięta, wycofana i skryta osoba zawierzała swoje sekrety i przemyślenia drugiemu człowiekowi.

Franz Kafka tworzył oraz posługiwał się na co dzień językiem niemieckim, jako że w Pradze w tamtym okresie około 10% ludności mówiło po niemiecku. Kafka był Żydem, jednakże nie znał języka hebrajskiego. Studiował prawo, mimo że żywo zajmowała go literatura oraz historia sztuki, którą studiował przez jeden semestr.

Finalnie znalazł zatrudnienie w Zakładzie Ubezpieczeń Robotników, nadzorując warunki pracy w zakładach przemysłowych. Był cenionym pracownikiem, chociaż sam się jako takiego nie postrzegał.

Co przyczyniło się do głębokiego nieszczęścia Kafki?

Kafka nie znosił swoich obowiązków zawodowych związanych z pracą w zakładzie ubezpieczeń. Poza tym pisywał recenzje sztuk teatralnych i dzieł literackich. Prywatnie czuł się absolutnie zdominowany przez apodyktycznego ojca. Mieszkał z rodzicami niemalże do czterdziestego roku życia, nie próbując zmienić swojej sytuacji.

Autor był także chorowity i spędzał długie tygodnie w sanatoriach, które stały się pewnego rodzaju odskocznią, do której chcąc nie chcąc musiał szybko przywyknąć.

Jedną z ważniejszych postaci w jego życiu stanowiła Dora Diamant, ostatnia partnerka życiowa i pierwsza, z którą zdecydował się zamieszkać, wyprowadzając się tym samym z domu rodzinnego. Zmarł w 1924 roku na gruźlicę.

W swoich, często niedokończonych, utworach przedstawiał niejednokrotnie postać ojca, który jawił się jako tyran oraz symbol ucisku. Ktoś, czego można się obawiać. Kiedy indziej bohater jest w stanie podnieść ojca, jakby nad nim górując. Motyw ojca, przewijający się w opowiadaniach, najlepiej zrozumieć można dzięki lekturze Listu do ojca. Kafka pisywał również opowiadania, w których personifikował zwierzęta, przemawiając ich głosem.

Jak wpisują się dzieła Kafki w obraz literatury austriackiej?

Powieści Franza Kafki, jego liczne opowiadania, listy oraz dzienniki zostały pośmiertnie wydane przez jego przyjaciela Maxa Broda, wbrew życzeniu pisarza, by je spalić. Wpasowały się one w powojenny nurt egzystencjalizmu i, choć niechętnie kupowane i czytane, zbierały bardzo dobre recenzje.

Jednym z recenzentów, który bardzo pochlebnie wypowiedział się na temat twórczości Kafki był sam Robert Musil, autor Człowieka bez właściwości, jego opus magnum.

Wielu uważa Kafkę za prekursora literatury egzystencjalizmu, aczkolwiek niełatwo jest przyporządkować autora do jednego konkretnego nurtu. Jego opisy pozbawione są zbędnych upiększeń, precyzyjne oraz bogate w parabole.

Interpretować dzieła Kafki można na wiele sposobów, jednakże traktują one o ludziach wyobcowanych, którzy buntują się i przegrywają sami. Jest w nich zawarte wiele symboli.

Międzywojenna duszna atmosfera, obawy, niepewność oraz niestabilny stan duchowy czy wręcz rozdwojenie jaźni to tematy bardzo obecne i namacalne w ówczesnym świecie, w którym każdy dotknięty został jakąś tragedią.

Kafkowski Zamek jako przykład tajemniczej powieści pełnej symboli

Zamek można interpretować zarówno filozoficznie, psychologicznie, teologicznie, socjologicznie jak i biograficznie. Według niektórych myślicieli i badaczy człowiek nie jest w stanie poznać martwych rzeczy ani tym samym poniekąd tożsamego z nimi bycia.

Rozdźwięk pomiędzy człowiekiem a rzeczą prowadzi do katastrofy, jako że ten chce pokonać przeciwieństwa, co przedstawione jest w Opisie walki Franza Kafki. W momencie, w którym most z opowiadania wali się, człowiek zmienia swoją egzystencję.

Co ma wspólnego most z wizjami śmierci u Kafki?

Most runął, niwecząc tym samym możność dalszej drogi. By poznać trzeba być otwartym na spokojne, niezniszczalne formy egzystencji.

Kafkowski bohater dąży za wszelką cenę do zamku, wykorzystując po drodze (nieprzychylnych mu i traktujących jak intruza) ludzi, by zrealizować swoje zamiary i dowiedzieć się, w jakim celu sprowadzono go do wioski, która okazuje się wcale nie potrzebować geodety.

W wyniku wypadku uwięziony w patowej sytuacji nie zbliża się wcale do pobliskiego zamku. Symboliczny zamek jest nieosiągalny, również dla ludzi z wioski. Bohater K. skupia całą swoją energię na przegranej sprawie stroniąc od najprostszych rozwiązań.

Kafka jako prekursor groteski i nihilizmu?

Francuscy surrealiści widzieli w Kafce prekursora wymienionych wyżej nurtów i poglądów, mimo że oba pojęcia istniały już wcześniej.

Kafkowski nierzeczywisty świat i współczesny na tamte czasy styl przyczyniły się do błędnego założenia, jakoby autor był nihilistą, co tłumaczyć może fakt umieszczania w centrum nieuchronnego, niezbywalnego strachu. Camus dowodził natomiast, że austriacki autor powieści wykazuje absurdalność ludzkiej egzystencji.

Interpretacji Kafki jest wiele, jednakże trudno zgodzić się z wieloma z teorii na temat jego twórczości. Jest on niejednoznaczny i wymyka się klasyfikacji. Do jego najbardziej znanych dzieł należą również Proces i Ameryka.

Proces miałby przedstawiać problematykę świadomości w terminach egzystencjalno-filozoficznych. Jest to niełatwa lektura, przedstawiająca głównego protagonistę Josefa K. w sytuacji irracjonalnej, gdy zostaje on bez powodu aresztowany. Powód ten jest mu przynajmniej nieznany.

Pewne jest, że Franz Kafka pisał o strachu i samotności, czyniąc to w zawoalowany sposób. Każda z jego niedokończonych powieści zmusza do zastanowienia i głębszej analizy, zasiewając swoisty niepokój u czytelnika.